O morgonvind, säg med mildhet till den gracila gasellen att du drivit oss till berg och öknar i vår längtan.
Varför minns inte den söttalande papegojan, vars liv är långt, sin älskare som smakat socker?
O blomma, har din skönhets stolthet hindrat dig från att fråga efter den förälskade, lidande näktergalen?
Med vänlighet och grace kan man fånga de visa, men inte med fällor eller bojor fångas den kloka fågeln.
Jag vet ej varför ingen bekantskap finns i den långa, svartögda skönheten med månens ansikte.
När du sitter med din älskade och dricker vin, minns då de törstiga älskare som far med vinden.
Din skönhets enda fel, o vackra ansikte, är att trofasthet och kärlek saknas i ditt väsen.
I himlen är det inget under, säger Hafez, om Venus sång får Messias att dansa.
Förklaring och analys (på Svenska):
Förklaring: Denna ghazal av Hafez är en lyrisk dikt som uttrycker kärlek, längtan och en blandning av jordisk och mystisk passion. Poeten använder morgonvinden (saba) som en budbärare för att tala till den älskade, beskriven som en gracil gasell, och klagar över att kärleken har drivit honom till vildmarken. Den älskade, som liknas vid en papegoja, en blomma och en månskönhet, är vacker men verkar ointresserad av älskarens lidande. Hafez undrar varför hon inte visar omsorg för näktergalen (älskaren) som sjunger för henne. Han betonar att kloka själar vinns genom vänlighet, inte tvång, och uttrycker förvirring över den älskades likgiltighet. När han föreställer den älskade i glädje med vin och sällskap, ber han henne minnas de som älskar henne på avstånd. Slutligen hyllar han hennes skönhet men påpekar att den saknar trofasthet, och avslutar med en poetisk bild av hur hans ord, likt Venus sång, kan påverka till och med Messias.
Analys: Ghazalen fungerar på flera nivåer. På ytan är det en kärleksdikt där poeten sörjer den älskades ointresse, men på en djupare nivå kan den älskade symbolisera Gud eller den gudomliga sanningen, och älskaren är den sökande själen. Symboler som vinden, blomman, näktergalen och Venus är typiska för persisk poesi och binder samman naturen med mänskliga känslor. Raden om vänlighet och grace speglar en mystisk etik där kärlek och medmänsklighet är överlägsna tvång. Den avslutande referensen till Venus och Messias understryker kraften i Hafez poesi, som han själv ser som gudomligt inspirerad. Kritiken av skönhet utan trofasthet kan tolkas som en uppmaning att gå bortom ytlig charm och söka djupare värden. Hafez blandar mästerligt kärlek, filosofi och mystik, vilket gör dikten både känslomässig och tankeväckande.
غزل شماره چهار حافظ
صبا به لُطف بگو آن غزالِ رَعنا را
که سَر به کوه و بیابان تو داده‌ای ما را
شِکر فُروش که عُمرَش دراز باد چرا
تَفَقُّدی نَکُنَد طوطیِ شِکرخا را؟
غرورِ حُسنت اجازَت مَگَر نداد اِی گُل
که پُرسِشی نکُنی عَندَلیب شیدا را؟
به خُلق و لطف توان کرد صیدِ اهلِ نظر
به بند و دام نگیرند مرغِ دانا را
ندانم از چه سبب رنگِ آشنایی نیست
سَهی‌قَدانِ سیَه‌‌چشمِ ماه‌سیما را
چو با حبیب نِشینی و باده پِیمایی
به یاد دار مُحِبّانِ بادپیما را
جُز این قَدَر نَتوان گفت در جَمالِ تو عیب
که وضع مِهر و وفا نیست رویِ زیبا را
در آسمان نه عجب گَر به گفتهٔ حافظ
سُرودِ زُهره به رقص آورد مسیحا را
غزل به فارسی امروزی:
ای صبا، با مهربانی به آن آهوی زیبا بگو که تو ما را به کوه و بیابان کشانده‌ای.
چرا آن طوطی شیرین‌سخن که عمری دراز دارد، به یاد عاشق شکرخورده‌اش نمی‌افتد؟
ای گل، آیا غرور زیبایی‌ات اجازه نداد که از حال بلبل عاشق و شیدا بپرسی؟
با خوش‌خلقی و لطف می‌توان دل دانایان را شکار کرد، نه با دام و بند که مرغ دانا را نمی‌گیرد.
نمی‌دانم چرا رنگ آشنایی در او نیست، آن قدبلند سیاه‌چشم با چهره‌ای چون ماه.
وقتی با یار می‌نشینی و جام باده می‌نوشی، محبان تشنه‌لب و سبک‌روح را به یاد آور.
تنها عیب جمالت این است، ای روی زیبا، که مهر و وفاداری در آن چهره دل‌فریب نیست.
اگر در آسمان، به گفته حافظ، عجبی نیست که آواز زهره، مسیحا را به رقص آورد.
توضیح و تحلیل (به فارسی):
توضیح: این غزل از حافظ، مانند بسیاری از آثار او، ترکیبی از عشق زمینی و عرفانی است. شاعر با زبانی شاعرانه و پر از استعاره، از معشوق (که می‌تواند انسانی یا الهی باشد) سخن می‌گوید و از دوری و بی‌توجهی او شکایت دارد. در بیت اول، صبا (نسیم) به‌عنوان پیام‌رسان عاشق به معشوق توصیف می‌شود که باید به او بگوید عاشق به خاطر عشقش سرگردان کوه و بیابان شده است. در ادامه، معشوق با القابی چون «طوطی شکرخا»، «گل»، و «ماه‌سیما» توصیف می‌شود که همگی نشان‌دهنده زیبایی و جذابیت او هستند. شاعر از بی‌توجهی معشوق گله می‌کند و می‌پرسد چرا او به عاشق وفادار نیست یا حالش را نمی‌پرسد. در عین حال، حافظ به ارزش خوش‌خلقی و لطف در جلب دل‌ها اشاره می‌کند و می‌گوید که انسان‌های دانا با زور و دام گرفتار نمی‌شوند. در پایان، شاعر با اشاره به زیبایی آسمانی معشوق و تأثیر آن بر عالم، غزل را به اوج می‌رساند و از تأثیر کلام خود (مانند آواز زهره که مسیحا را به رقص می‌آورد) سخن می‌گوید.
تحلیل: این غزل لایه‌های متعددی دارد. در سطح ظاهری، عاشق از معشوق زمینی گله می‌کند که چرا به او توجه ندارد، اما در سطح عرفانی، معشوق می‌تواند خداوند یا حقیقت مطلق باشد که عاشق (سالک) در طلب اوست. استفاده از نمادهایی مانند صبا، گل، بلبل، و زهره نشان‌دهنده سنت شعری پارسی است که در آن طبیعت و عشق به هم گره می‌خورند. بیت مربوط به «خوش‌خلقی و لطف» اشاره‌ای به اخلاق عرفانی دارد که جلب دل‌ها از طریق محبت و انسانیت ممکن است، نه اجبار. بیت آخر، که به زهره و مسیحا اشاره دارد، نشان‌دهنده قدرت کلام حافظ است که حتی موجودات آسمانی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این غزل همچنین نقدی ظریف به زیبایی بدون وفا دارد، که می‌تواند به معنای نقد ظاهربینی یا دنیاپرستی باشد. حافظ با مهارت، عشق، عرفان، و حکمت را در این غزل درهم‌آمیخته و اثری خلق کرده که هم عاطفی و هم فلسفی است.
Ghazal number four by Hafez
O gentle breeze, with kindness tell that graceful gazelle that you’ve led us to mountains and deserts in our longing.
Why does the sweet-talking parrot, blessed with long life, not think of the lover who’s tasted its sugar?
O flower, has the pride of your beauty kept you from asking after the lovesick, passionate nightingale?
With kindness and grace, one can capture the wise, but traps and chains won’t catch a knowing bird.
I don’t know why there’s no trace of familiarity in that tall, black-eyed beauty with a moonlike face.
When you sit with your beloved and sip wine, remember the lovers who drift like the wind.
The only flaw in your beauty, o lovely face, is that loyalty and love are missing from your charm.
In the heavens, it’s no wonder, says Hafez, if Venus’s song makes even the Messiah dance.
Explanation and Analysis (in English):
Explanation: This ghazal by Hafez is a poetic expression of love, yearning, and a blend of earthly and spiritual devotion. The poet addresses the morning breeze (saba) as a messenger to convey his feelings to the beloved, described as a graceful gazelle, lamenting that love has driven him to wander in desolate places. The beloved, likened to a parrot, a flower, and a moon-faced beauty, is portrayed as stunning yet seemingly indifferent to the lover’s suffering. Hafez questions why she does not inquire about the nightingale (the lover) who sings for her. He emphasizes that wise hearts are won through kindness, not force, and expresses puzzlement at the beloved’s lack of warmth. Imagining the beloved in joyful moments with wine and company, he asks her to remember those who love her from afar. While praising her beauty, he notes its lack of loyalty as its only flaw. The ghazal concludes with a grand image, suggesting that Hafez’s words, like Venus’s song, could move even the Messiah to dance.
Analysis: The ghazal operates on multiple levels. On the surface, it’s a love poem lamenting the beloved’s aloofness, but mystically, the beloved may represent God or divine truth, with the lover as the spiritual seeker. Symbols like the breeze, flower, nightingale, and Venus are staples of Persian poetry, intertwining nature with emotion. The mention of kindness and grace reflects a mystical ethic, suggesting that true connection comes through compassion, not coercion. The final reference to Venus and the Messiah highlights the transcendent power of Hafez’s poetry, which he views as divinely inspired. The subtle critique of beauty without loyalty may urge readers to look beyond superficial allure and seek deeper values. Hafez masterfully weaves love, philosophy, and mysticism, creating a poem that is both emotionally resonant and intellectually profound.
