Chogha Zanbil: Den Heliga Zigguraten från Elam
Chogha Zanbil (som betyder “korgkulle” på persiska) är en av världens äldsta och bäst bevarade ziggurater. Belägen i Khuzestan-provinsen i Iran, var den ett andligt och administrativt centrum för det elamitiska riket, en civilisation som blomstrade i sydvästra Iran från cirka 2700 till 539 f.Kr.
Histor
isk Bakgrund
Zigguraten byggdes omkring 1250 f.Kr. av kung Untash-Napirisha som en del av staden Dur Untash (Untashs stad). Kungens mål var att skapa en enhetlig religiös plats för att harmonisera dyrkan av elamitiska och mesopotamiska gudar. Huvudtemplet var tillägnat Inshushinak, Susas (Elams huvudstad) skyddsgud, men mindre tempel ägnades åt gudar som Ishmekarab och Napirisha, vilket speglar Elams religiösa mångfald.
Arkitektoniskt Mästerverk
Zigguraten var ursprungligen 53 meter hög med fem våningar, men idag finns endast tre kvar. Kärnan byggdes av soltorkade lertegel, medan exteriören kläddes med brända tegelstenar och glaserade turkosakakel inskriptioner i kilskrift. En unik detalj var de dubbla skyddsmurarna runt den heliga innerzonen. Anläggningen inkluderade även:
- Tempel: Tillägnade elamitiska och mesopotamiska gudar.
- Vatteninfrastruktur: Kanalsystem och en stor reservoar som försörjde staden med vatten.
- Kungliga gravar: Som aldrig fullbordades, men visade stadens planerade storhet.
Nedgång och Återupptäckt
Efter Untash-Napirishas död övergavs Dur Untash och plundrades av den assyriske kungen Ashurbanipal år 640 f.Kr. Platsen låg begravd under sand i århundraden tills den 1935 återupptäcktes av den franske arkeologen Roman Ghirshman under en flyginspektion. Utgrävningar avslöjade tusentals inskriptioner och artefakter som ger insikt i elamitisk religion och styre.
UNESCOs Världsarv
Chogha Zanbil blev ett UNESCO-världsarv 1979 och hyllas för sitt exceptionella bevarandeskick. Den står som en symbol för Irans för-islamiska arv och en arkitektonisk bro mellan Mesopotamien och Iran.
چغازنبیل: زیگورات مقدس ایلام باستان
چغازنبیل (به معنای «تپه سبدی» در فارسی) یکی از قدیمیترین و سالمترین زیگوراتهای جهان است. این اثر در استان خوزستان ایران واقع شده و مرکز معنوی ودینی تمدن ایلامی بود که از حدود ۲۷۰۰ تا ۵۳۹ پیش از میلاد در جنوب غربی ایران شکوفا شد.
پیشینه تاریخی
این زیگورات حدود ۱۲۵۰ سال پیش از میلاد توسط پادشاه اونتاش ناپیریشا ساخته شد و بخشی از شهر بزرگ دوراونتاش (شهر اونتاش) بود. هدف پادشاه ایجاد مرکزی مذهبی برای هماهنگی آیینهای ایلامی و بین النهرینی بود. معبد اصلی به اینشوشینک، خدای حامی شوش (پایتخت ایلام) اختصاص داشت، اما معابد کوچکتر برای خدایانی مانند ایشمکاراب و ناپیریشا ساخته شدند که نشان دهنده تنوع مذهبی ایلام است.
شاهکار مهندسی
زیگورات در اصل ۵۳ متر ارتفاع و ۵ طبقه داشت، اما امروز تنها سه طبقه باقی مانده. هسته آن از خشت خام ساخته شده، در حالی که نمای بیرونی با آجرهای پخته و کاشیهای لعابدار فیروزهای پوشیده شده و با خط میخی تزئین گردیده. دیوارهای دوگانه محافظ، از ویژگیهای منحصربهفرد این مجموعه است. دیگر بخشها شامل:
- معابد: اختصاص یافته به خدایان ایلامی و بین النهرینی.
- سیستم آبرسانی: شبکه کانالها و مخزن بزرگی که آب شهر را تأمین میکرد.
- آرامگاههای سلطنتی: هرگز تکمیل نشدند، اما نشاندهنده عظمت برنامه ریزی شده شهر هستند.
زوال و کشف مجدد
پس از مرگ اونتاش ناپیریشا، دوراونتاش متروک شد و در ۶۴۰ پیش از میلاد توسط آشوربانیپال، پادشاه آشور، غارت شد. این مکان برای قرنها زیر شن دفن بود تا اینکه در سال ۱۹۳۵ توسط رومن گیرشمن، باستانشناس فرانسوی، در یک بررسی هوایی کشف شد. کاوشها هزاران آجر کتیبه دار و اشیای تاریخی را آشکار کرد که بینشی از دین و حکومت ایلامی ارائه میدهند.
میراث جهانی یونسکو
چغازنبیل در سال ۱۹۷۹ در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شد. این سایت نماد میراث پیش از اسلام ایران و پلی بین معماری بین النهرین و ایلام است.
Chogha Zanbil: The Sacred Ziggurat of Ancient Elam
Chogha Zanbil (meaning “basket mound” in Persian) is one of the oldest and best-preserved ziggurats in the world. Located in Iran’s Khuzestan Province, it was the spiritual and administrative center of the Elamite Empire, a civilization that thrived in southwestern Iran from around 2700 to 539 BCE.
Historical Context
Built around 1250 BCE by King Untash-Napirisha, the ziggurat was part of a grand city called Dur Untash (City of Untash). The king intended to create a unified religious hub to harmonize the worship of Elamite and Mesopotamian deities. The primary temple at the site was dedicated to Inshushinak, the patron god of Susa (the Elamite capital), but smaller shrines honored other gods like Ishmekarab and Napirisha, reflecting Elam’s religious diversity.
Architectural Marvel
The ziggurat originally stood 53 meters tall with five tiers, though only three remain today. Its core was built using sun-dried mud bricks, while the exterior was reinforced with fired bricks coated in glazed blue-green tiles and inscribed with prayers in cuneiform. A unique feature was its double-layered protective wall, designed to shield the sacred inner complex. The site also included:
- Temples: Dedicated to Elamite and Mesopotamian gods.
- Water Infrastructure: An intricate system of canals and a large reservoir (still visible today) that supplied water to the city.
- Royal Tombs: Though never completed, they hint at the site’s planned grandeur.
Decline and Rediscovery
After Untash-Napirisha’s death, Dur Untash was abandoned, likely due to political shifts. It was later sacked by the Assyrian king Ashurbanipal in 640 BCE, who boasted of destroying its “temples of the gods of Elam.” Buried under sand for millennia, the site was rediscovered in 1935 by Roman Ghirshman, a French archaeologist, during an aerial survey. Excavations revealed thousands of inscribed bricks and artifacts, offering insights into Elamite religion and governance.
UNESCO World Heritage
Designated a UNESCO site in 1979, Chogha Zanbil is celebrated for its exceptional preservation and testimony to Elamite innovation. It remains a symbol of Iran’s pre-Islamic heritage and a bridge between Mesopotamian and Iranian architectural traditions.
