Mehriye; Från Islamisk Tradition till Moderna Utmaningar
Ursprunget till Mehriye
Enligt islamisk lag ska mehriye betalas i kontanter, det vill säga ett rimligt belopp som ligger inom mannens ekonomiska förmåga och som kan betalas vid vigseln eller omedelbart därefter. Denna tradition har sina rötter i islams tidiga dagar, inspirerad av Koranen och hadither, med syftet att ge kvinnan ekonomisk trygghet i äktenskapet eller vid en eventuell separation. Även i förislamiska iranska kulturer fanns former av mehriye, men med islams ankomst blev traditionen mer strukturerad och en fast del av äktenskapskontraktet.
Mehriye i Vigselkontrakt
Förr registrerades mehriye ofta som kontanter, mark, boskap eller guld i vigselkontraktet. Under tidiga 1900-talet i Iran var mehriye ofta ett mindre kontantbelopp med symboliskt värde, och få ägnade det stor uppmärksamhet eftersom det betraktades som en formalitet. Med stigande inflation minskade kontanternas värde, och guldmynt blev ett populärt alternativ på grund av deras stabila värde. Denna förändring förvandlade mehriye från en enkel tradition till en social och konkurrensinriktad företeelse.
Mehriye Blir en Tävling
Under senare år har antalet guldmynt i mehriye utvecklats till en tävling bland familjer, särskilt unga kvinnor. Antalet mynt blev en symbol för social status eller brudgummens ekonomiska styrka. Mehriye med 110, 313, 500 eller till och med 1000 guldmynt blev vanliga, ofta valda av religiösa eller kulturella skäl. Med dagens pris (maj 2025) är ett guldmynt värt cirka 72 miljoner toman, vilket innebär att en mehriye på 500 mynt motsvarar 36 miljarder toman (cirka 1,4 miljarder SEK). Dessa enorma summor skapar en tung ekonomisk börda för brudgummen och har förvandlat mehriye till en ekonomisk utmaning.
Förändrad Syn på Mehriye
Tidigare trodde många att mehriye endast skulle betalas vid skilsmässa. Ordspråket ”vem har betalat, vem har fått?” speglade denna inställning. Men med ökad medvetenhet om kvinnors lagliga rättigheter har fler kvinnor börjat kräva sin mehriye. Iransk lag tillåter en kvinna att kräva mehriye efter att vigselkontraktet undertecknats, även utan skilsmässa. Detta gör mannen till en juridisk gäldenär från vigselögonblicket. Även iranska kvinnor som har migrerat utomlands återvänder ibland till Iran för att driva igenom sina mehriye-krav. Domstolen kan utfärda ett utreseförbud för mannen, och en man som reser till Iran kan vid utresa från flygplatsen upptäcka att han förbjudits att lämna landet på sin frus begäran. Dessutom kan kvinnor kräva mehriye från arvet som mannen får från sina föräldrar, vilket ökar den ekonomiska pressen på honom. Oförmåga att betala mehriye har i vissa fall lett till fängelse för män.
Missbruk av Mehriye
Vissa kvinnor har missbrukat mehriye-lagarna och förvandlat dem till ett sätt att tjäna pengar. De gifter sig med höga mehriye-belopp och begär sedan skilsmässa efter kort tid för att kräva pengarna. Detta beteende, känt som ”mehriye-affären”, skadar familjerelationer och undergräver förtroendet för äktenskapsinstitutionen.
Mehriyes Påverkan på Unga och Äktenskap
De strikta mehriye-lagarna och deras ekonomiska påfrestningar har skapat stor rädsla bland unga män. Många undviker äktenskap på grund av risken för skuldsättning eller fängelse. Detta har minskat äktenskapsfrekvensen och blivit ett hinder för familjebildning i Iran.
Sociala och Mänskliga Konsekvenser
Fängslande av män på grund av utebliven betalning av mehriye har tragiska konsekvenser. Unga män utan kriminell bakgrund har fängslats och placerats tillsammans med farliga brottslingar. Enligt Abdolsamad Khorramshahi, en framstående advokat, drabbades en ung man som fängslades för obetald mehriye av upprepade sexuella övergrepp från andra fångar. Denna unga man, utan tidigare brottslig historia, utsattes för svåra fysiska och psykiska trauman på grund av bristen på åtskillnad mellan fångar i fängelset. Detta belyser bristerna i rättssystemet och fängelseförhållandena, som placerar oskyldiga individer i farliga miljöer.
Mehriye och Motsägelse mot Jämställdhet
Medan slagordet om jämställdhet mellan könen är centralt i moderna samhällen, är de nuvarande mehriye-lagarna inte i linje med detta ideal. Mehriye placerar mannen i en ständig skuldposition och definierar kvinnan som en juridisk fordringsägare. Denna struktur bidrar inte till jämställdhet utan skapar istället obalans och spänningar i parrelationer.
Slutsats
Mehriye, som ursprungligen utformades för att stödja kvinnor genom rimliga kontantbetalningar, har på grund av ekonomiska, sociala och juridiska förändringar blivit en komplex utmaning. Från konkurrensen om guldmynt till fängslande av män, utreseförbud och minskade äktenskapstal är mehriye inte längre bara en tradition. För att uppnå jämställdhet och skydda familjeinstitutionen krävs en översyn av mehriye-lagarna så att de anpassas till dagens verklighet, skyddar kvinnors rättigheter och förhindrar orättvisa påfrestningar på män samt sociala skador.
Mehriye; From Islamic Tradition to Modern Challenges
The Origin of Mehriye
According to Islamic law, mehriye must be paid in cash, meaning a reasonable amount within the man’s financial capacity, payable at the time of marriage or immediately thereafter. This tradition, rooted in early Islam and inspired by the Quran and hadiths, aims to provide financial security for women in marriage or in case of separation. Forms of mehriye existed in pre-Islamic Iranian cultures, but with the advent of Islam, it became a structured and legal component of the marriage contract.
Mehriye in Marriage Contracts
In the past, mehriye was typically recorded as cash, land, livestock, or gold in the marriage contract. In early 20th-century Iran, mehriye was often a modest cash sum with symbolic value, and few paid it much attention, viewing it as a formality. As inflation eroded the value of cash, gold coins became a popular alternative due to their stable value. This shift transformed mehriye from a simple tradition into a competitive and social phenomenon.
Mehriye Becomes a Competition
In recent years, the number of gold coins in mehriye has turned into a competition among families, particularly young women. The number of coins became a symbol of social status or the groom’s financial strength. Mehriyes with 110, 313, 500, or even 1,000 gold coins became common, often chosen for religious or cultural reasons. As of today (May 2025), each gold coin is worth approximately 72 million toman, meaning a 500-coin mehriye equates to 36 billion toman (roughly $860,000 USD). These enormous sums place a heavy financial burden on the groom, turning mehriye into an economic challenge.
Changing Attitudes Toward Mehriye
In the past, it was widely believed that mehriye was only paid in case of divorce. The saying “who paid, who received?” reflected this view. However, with growing awareness of women’s legal rights, more women have begun demanding their mehriye. Iranian law allows a woman to claim her mehriye after signing the marriage contract, even without a divorce. This makes the man a legal debtor from the moment of marriage. Even Iranian women who have migrated abroad sometimes return to Iran to enforce their mehriye claims. Courts may issue a travel ban on the man, and a man traveling to Iran may discover at the airport, upon attempting to leave, that he has been barred from exiting the country at his wife’s request. Furthermore, women can claim their mehriye from the inheritance the man receives from his parents, adding further financial pressure. Inability to pay mehriye has, in some cases, led to men’s imprisonment.
Abuse of Mehriye
Some women have misused mehriye laws, turning them into a means of profit. They marry with high mehriye amounts and, after a short period, demand divorce to claim the funds. This behavior, known as the “mehriye business,” damages family relationships and undermines trust in the institution of marriage.
Mehriye’s Impact on Youth and Marriage
The stringent mehriye laws and their financial pressures have instilled fear in young men. Many avoid marriage due to the risk of heavy debt or imprisonment. This has reduced marriage rates and become a barrier to family formation in Iran.
Social and Human Consequences
Imprisoning men for failing to pay mehriye has led to tragic human consequences. Young men with no criminal record have been jailed and placed alongside dangerous criminals. According to Abdolsamad Khorramshahi, a prominent lawyer, one young man, imprisoned for unpaid mehriye, suffered repeated sexual abuse by other inmates. This young man, with no prior criminal history, endured severe physical and psychological trauma due to the lack of separation between prisoners in the facility. This case highlights flaws in the judicial and prison systems, which place innocent individuals in dangerous environments.
Mehriye and Contradiction with Gender Equality
While the slogan of gender equality is central to modern societies, current mehriye laws are inconsistent with this principle. Mehriye places the man in a perpetual debtor position and defines the woman as a legal creditor. This structure does not promote gender equality but instead creates imbalance and tension in relationships.
Conclusion
Mehriye, originally designed to support women through reasonable cash payments, has become a complex challenge due to economic, social, and legal changes. From the competition over gold coins to the imprisonment of men, travel bans, and declining marriage rates, mehriye is no longer just a tradition. To achieve gender equality and protect the institution of family, a review of mehriye laws is needed to align them with modern realities, safeguard women’s rights, and prevent unfair pressures on men and societal harm.
خاستگاه مهریه
طبق قانون اسلام، مهریه باید بهصورت نقد پرداخت شود، یعنی مبلغی منطقی و در حد توان مالی مرد که بتواند آن را در زمان عقد یا بهصورت فوری پرداخت کند. این سنت، ریشه در صدر اسلام و آیات قرآن و احادیث دارد و هدف آن تأمین مالی زن در زندگی مشترک یا در صورت جدایی بود. در فرهنگهای پیش از اسلام در ایران نیز اشکالی از مهریه وجود داشت، اما با ورود اسلام، این سنت بهصورت منظم و قانونی در قرارداد ازدواج تثبیت شد.
مهریه در عقدنامهها
در گذشته، مهریه معمولاً بهصورت پول نقد، زمین، دام یا طلا در عقدنامه ثبت میشد. در دهههای ابتدایی قرن اخیر در ایران، مهریه اغلب مبلغی پول نقد با ارزش اندک بود و جنبه تشریفاتی داشت. کمتر کسی به آن توجه جدی میکرد، زیرا تصور میشد صرفاً یک تعهد نمادین است. با افزایش تورم، ارزش پول نقد کاهش یافت و سکه طلا به دلیل حفظ ارزش در برابر تورم، جایگزین آن شد. این تغییر، مهریه را از سنتی ساده به موضوعی رقابتی و اجتماعی تبدیل کرد.
تبدیل مهریه به مسابقه
در سالهای اخیر، تعداد سکههای طلا در مهریه به رقابتی بین خانوادهها، بهویژه دختران، بدل شد. تعداد سکهها به نمادی از جایگاه اجتماعی یا قدرت مالی داماد تبدیل شد. مهریههایی با ۱۱۰، ۳۱۳، ۵۰۰ یا حتی ۱۰۰۰ سکه رایج شدند، اعدادی که گاهی به دلایل مذهبی یا ک فرهنگی انتخاب میشدند. با قیمت امروز (اردیبهشت ۱۴۰۴)، هر سکه بهار آزادی حدود ۷۲ میلیون تومان ارزش دارد. بنابراین، یک مهریه ۵۰۰ سکهای معادل ۳۶ میلیارد تومان است. این مبالغ هنگفت، فشار مالی سنگینی بر داماد وارد میکند و مهریه را به چالشی اقتصادی تبدیل کرده است.
تغییر نگرش به مهریه
در گذشته، باور عمومی این بود که مهریه تنها در صورت طلاق پرداخت میشود. ضربالمثل «کی داده، کی گرفته» نشاندهنده این دیدگاه بود. اما با افزایش آگاهی زنان از حقوق قانونی خود، مطالبه مهریه افزایش یافت. قوانین ایران به زن اجازه میدهد پس از امضای عقدنامه، مهریه را مطالبه کند، حتی بدون طلاق. این امر، مرد را از لحظه عقد به بدهکار قانونی تبدیل میکند. حتی زنان ایرانی که به خارج از ایران مهاجرت کردهاند، گاهی به ایران بازمیگردند تا مهریه خود را به اجرا بگذارند. در این موارد، دادگاه میتواند حکم ممنوعالخروجی برای مرد صادر کند. مردی که به ایران سفر کرده، ممکن است هنگام خروج در فرودگاه متوجه شود که به درخواست همسرش ممنوعالخروج شده است. همچنین، زنان میتوانند مهریه خود را از ارثی که مرد از پدر یا مادر خود دریافت میکند، مطالبه کنند، که این امر فشار مالی بیشتری بر مرد وارد میکند. عدم توانایی در پرداخت مهریه گاهی به زندانی شدن مردان منجر شده است.
سوءاستفاده از مهریه
برخی زنان از قوانین مهریه سوءاستفاده کرده و آن را به ابزاری برای کسب درآمد تبدیل کردهاند. آنها با مهریههای سنگین ازدواج میکنند و پس از مدت کوتاهی، با درخواست طلاق، مهریه را مطالبه میکنند. این رفتار، معروف به «کسبوکار مهریه»، به روابط خانوادگی آسیب زده و اعتماد به نهاد ازدواج را تضعیف کرده است.
تأثیر مهریه بر ازدواج جوانان
قوانین سختگیرانه مهریه و فشارهای مالی ناشی از آن، ترس زیادی در میان جوانان ایجاد کرده است. بسیاری از مردان جوان به دلیل نگرانی از بدهکاری سنگین یا زندانی شدن، از ازدواج امتناع میکنند. این موضوع، نرخ ازدواج را کاهش داده و به یکی از موانع تشکیل خانواده در ایران تبدیل شده است.
پیامدهای اجتماعی و انسانی
زندانی شدن مردان به دلیل ناتوانی در پرداخت مهریه، پیامدهای تلخ انسانی به دنبال دارد. در مواردی، جوانانی بدون سابقه کیفری به دلیل بدهی مهریه زندانی شده و در کنار مجرمان خطرناک قرار گرفتهاند. به گفته عبدالصمد خرمشاهی، وکیل برجسته دادگستری، در یک مورد، جوانی که به دلیل ناتوانی در پرداخت مهریه زندانی شده بود، به دلیل قرار گرفتن در کنار مجرمان حرفهای، بارها مورد سوءاستفاده جنسی قرار گرفت. این جوان، که هیچ سابقه کیفری نداشت، متحمل آسیبهای جسمی و روانی شدیدی شد. این وضعیت، نشاندهنده نقص در سیستم قضایی و زندانهاست که افراد بدون سابقه را در شرایط خطرناک قرار میدهد.
مهریه و تناقض با برابری جنسیتی
در حالی که شعار برابری حقوق زن و مرد در جوامع مدرن مطرح است، قوانین کنونی مهریه با این اصل همخوانی ندارد. مهریه، بهجای ایجاد توازن، مرد را در موقعیت بدهکار دائمی قرار میدهد و زن را بهعنوان طلبکار قانونی تعریف میکند. این ساختار، نهتنها به برابری جنسیتی کمک نمیکند، بلکه با ایجاد فشار مالی و قانونی بر مرد، به نابرابری و تنش در روابط زوجین منجر میشود.
نتیجهگیری
مهریه، که در اصل برای حمایت از زنان و بر اساس پرداخت نقدی و منطقی طراحی شده بود، به دلیل تغییرات اقتصادی، اجتماعی و سوءاستفادههای قانونی، به چالشی پیچیده تبدیل شده است. از رقابتی شدن تعداد سکهها تا زندانی شدن مردان، ممنوعالخروجی، و کاهش نرخ ازدواج، مهریه دیگر صرفاً یک سنت نیست. برای تحقق برابری جنسیتی و حفظ سلامت نهاد خانواده، نیاز به بازنگری قوانین مهریه و تطبیق آن با واقعیتهای امروزی است تا هم حقوق زنان حفظ شود و هم از فشارهای غیرمنصفانه بر مردان و آسیبهای اجتماعی جلوگیری گردد.
