سعدی » بوستان » باب اول در عدل و تدبیر و رای » بخش ۹ – حکایت اتابک تکله
Saadi » Bustan » Kapitel Ett: Om rättvisa, styrning och visdom » Sektion 9 – Berättelsen om Atabak Takla
I berättelser om forna kungar står skrivet,
Att när Takla på Zangs tron blev insatt, livet
Under hans styre skadade ingen en annan,
Om detta var allt, var han ändå en vinnare sann.
Att när Takla på Zangs tron blev insatt, livet
Under hans styre skadade ingen en annan,
Om detta var allt, var han ändå en vinnare sann.
En dag sade han till en vis och renhjärtad man:
”Mitt liv är mot slutet, utan frukt det har gått än.
Jag vill dra mig undan, till bön i en vrå,
För att fånga de dagar som återstår att nå.”
”Mitt liv är mot slutet, utan frukt det har gått än.
Jag vill dra mig undan, till bön i en vrå,
För att fånga de dagar som återstår att nå.”
”För makt, rikedom och troner förgås,
Endast den fattige bär sann rikedom från världens plats.”
Endast den fattige bär sann rikedom från världens plats.”
När den kloke hörde detta, med skarp ton han sa:
”O Takla, sluta! Hör vad jag nu ska förklara!
Vägen till sanning är inte pärlor eller mattor för bön,
Inte heller klädnader eller mystikens lön.
”O Takla, sluta! Hör vad jag nu ska förklara!
Vägen till sanning är inte pärlor eller mattor för bön,
Inte heller klädnader eller mystikens lön.
Stanna på din kungatron, var den du är,
Men lev med en dervischs rena hjärta, klar och skär.
Med uppriktighet och hängivenhet tjäna med omsorg,
Undvik tomma skryt och löften utan grund i morgon.
Men lev med en dervischs rena hjärta, klar och skär.
Med uppriktighet och hängivenhet tjäna med omsorg,
Undvik tomma skryt och löften utan grund i morgon.
Sanningens väg kräver handling, inte bara ord,
Tomma ord utan gärningar är döda, utan värde stor.
De stora, med hjärtan av renhet och nåd,
Bar dervischens kappa under klädnaden i råd.”
Tomma ord utan gärningar är döda, utan värde stor.
De stora, med hjärtan av renhet och nåd,
Bar dervischens kappa under klädnaden i råd.”
Tolkning: Denna dikt av Saadi, troligen från Gulistan eller Bustan, förmedlar ett djupt budskap om vad sann dygd och ledarskap innebär. Takla, en kung från Zanzibar, prisas för sitt rättvisa styre där ingen skadades – en bedrift som gör honom framstående. Men när han uttrycker ånger över ett till synes fruktlöst liv och vill dra sig tillbaka för att ägna sig åt ensam bön, tillrättavisar en vis man honom. Den vise hävdar att sann andlighet och rättfärdighet inte finns i avskildhet, bönepärlor eller yttre fromhet, utan i att tjäna andra och leva med integritet.
Saadi betonar att en härskare inte behöver överge sin makt för att vara dygdig; istället bör de leva med en dervischs ödmjukhet och renhet medan de utför sina plikter. Dikten kritiserar ytlig religiositet och tomma påståenden, och understryker att handlingar – särskilt att tjäna mänskligheten – är vad som ger livet mening. De sista raderna framhåller att verklig storhet ligger i inre uppriktighet, inte yttre uppvisning, eftersom de verkligt visa bar sin ödmjukhet tyst, som en dervischkappa under sina vanliga kläder. Detta är en uppmaning till äkthet, tjänst och ödmjukhet framför tomma ord eller uppvisad fromhet.
که چون تکله بر تخت زنگی نشست
به دورانش از کس نیازرد کس
سبق برد اگر خود همین بود و بس
چنین گفت یک ره به صاحبدلی
که عمرم به سر رفت بی حاصلی
بخواهم به کنج عبادت نشست
که دریابم این پنج روزی که هست
چو می‌بگذرد جاه و ملک و سریر
نبرد از جهان دولت الا فقیر
چو بشنید دانای روشن نفس
به تندی برآشفت کای تکله بس!
طریقت به جز خدمت خلق نیست
به تسبیح و سجاده و دلق نیست
تو بر تخت سلطانی خویش باش
به اخلاق پاکیزه درویش باش
به صدق و ارادت میان بسته‌دار
ز طامات و دعوی زبان بسته دار
قدم باید اندر طریقت نه دم
که اصلی ندارد دم بی‌قدم
بزرگان که نقد صفا داشتند
چنین خرقه زیر قبا داشتند
در تاریخ پادشاهان گذشته آمده است
که وقتی تکله بر تخت پادشاهی زنگبار نشست،
در دوران حکومتش هیچ‌کس به کسی آسیب نرساند.
اگر فقط همین بود، باز هم او در خوبی پیشتاز بود.
که وقتی تکله بر تخت پادشاهی زنگبار نشست،
در دوران حکومتش هیچ‌کس به کسی آسیب نرساند.
اگر فقط همین بود، باز هم او در خوبی پیشتاز بود.
روزی به یک انسان دانا و پاک‌ضمیر گفت:
«عمرم به پایان رسید و بی‌نتیجه گذشت.
می‌خواهم در گوشه‌ای به عبادت بنشینم
تا در این چند روز باقی‌مانده، خودم را پیدا کنم.»
«عمرم به پایان رسید و بی‌نتیجه گذشت.
می‌خواهم در گوشه‌ای به عبادت بنشینم
تا در این چند روز باقی‌مانده، خودم را پیدا کنم.»
او ادامه داد: «وقتی قدرت، ثروت و تخت پادشاهی می‌گذرد،
فقیر است که از دنیا چیزی جز خوبی نمی‌برد.»
فقیر است که از دنیا چیزی جز خوبی نمی‌برد.»
وقتی حکیم روشن‌ضمیر این سخنان را شنید،
با تندی پاسخ داد: «ای تکله، بس کن!
راه حقیقت در خدمت به مردم است،
نه در تسبیح، سجاده یا لباس زهد و تقوا.
با تندی پاسخ داد: «ای تکله، بس کن!
راه حقیقت در خدمت به مردم است،
نه در تسبیح، سجاده یا لباس زهد و تقوا.
تو بر تخت پادشاهی‌ات بمان،
اما با اخلاق پاک و ساده‌ی درویشان زندگی کن.
با صداقت و ارادت کمر خدمت ببند
و از ادعاهای پوچ و خودستایی دست بکش.
اما با اخلاق پاک و ساده‌ی درویشان زندگی کن.
با صداقت و ارادت کمر خدمت ببند
و از ادعاهای پوچ و خودستایی دست بکش.
در راه حقیقت، عمل لازم است، نه حرف.
حرف بدون عمل هیچ ارزشی ندارد.
بزرگان که قلبشان پاک و صادق بود،
زیر لباس ساده‌شان، خرقه‌ی درویشی داشتند.»
حرف بدون عمل هیچ ارزشی ندارد.
بزرگان که قلبشان پاک و صادق بود،
زیر لباس ساده‌شان، خرقه‌ی درویشی داشتند.»
تفسیر به فارسی: این شعر از سعدی، از گلستان یا بوستان، پیامی عمیق درباره معنای واقعی انسانیت، خدمت و حقیقت در زندگی ارائه می‌دهد. تکله، پادشاهی از زنگبار، به عنوان نمونه‌ای معرفی می‌شود که در زمان حکومتش عدالت و آرامش برقرار کرده و به کسی آسیب نرسانده است. این نشان‌دهنده ارزش یک حاکم عادل است که حتی اگر دستاورد دیگری نداشته باشد، همین عدالت او را متمایز می‌کند. اما وقتی تکله از بی‌ثمر بودن عمرش سخن می‌گوید و تصمیم می‌گیرد به گوشه عزلت و عبادت پناه ببرد، حکیمی دانا او را سرزنش می‌کند و می‌گوید که حقیقت و معنویت در انزوا و ریاضت ظاهری نیست، بلکه در خدمت به مردم و داشتن اخلاق نیکو نهفته است.
سعدی در این شعر بر اهمیت عمل‌گرایی در برابر ادعاهای پوچ تأکید می‌کند. او معتقد است که ارزش انسان به کارهای خیر و خدمت او به دیگران است، نه به ظواهر مذهبی مانند تسبیح و سجاده یا ادعاهای معنوی. پادشاه می‌تواند قدرت خود را حفظ کند، اما باید با صداقت و فروتنی مانند درویشان زندگی کند. بیت آخر به این نکته اشاره دارد که بزرگان واقعی، بدون تظاهر به زهد، در باطن پاک و صادق بودند و نیازی به نمایش ظاهری نداشتند. این شعر نقدی بر ریاکاری و دعوی‌های بی‌پایه و تأکید بر صداقت و خدمت به خلق است.
In the annals of ancient kings, it is told
That when Takla sat on the throne of Zang, bold,
In his reign, no one harmed another, none oppressed,
If this alone was his deed, he surpassed the rest.
That when Takla sat on the throne of Zang, bold,
In his reign, no one harmed another, none oppressed,
If this alone was his deed, he surpassed the rest.
One day, to a wise and pure-hearted sage,
He said, “My life has reached its final stage.
I wish to retreat to a corner, to pray,
To seize what remains of my fleeting days.”
He said, “My life has reached its final stage.
I wish to retreat to a corner, to pray,
To seize what remains of my fleeting days.”
“For power, wealth, and thrones all fade away,
Only the poor take true riches from life’s play.”
Only the poor take true riches from life’s play.”
When the enlightened sage heard these words unfold,
He sharply rebuked, “O Takla, cease, be bold!
The path to truth lies not in beads or prayer mats,
Nor in cloaks of piety or mystic chats.
He sharply rebuked, “O Takla, cease, be bold!
The path to truth lies not in beads or prayer mats,
Nor in cloaks of piety or mystic chats.
Stay on your kingly throne, rule as you are,
But live with the pure heart of a dervish, afar.
With sincerity and devotion, serve with care,
Shun empty boasts and claims that lead nowhere.
But live with the pure heart of a dervish, afar.
With sincerity and devotion, serve with care,
Shun empty boasts and claims that lead nowhere.
The path of truth demands action, not mere breath,
Words without deeds are hollow, leading to death.
The great ones, with hearts of purity and grace,
Wore the dervish’s cloak beneath their outer lace.”
Words without deeds are hollow, leading to death.
The great ones, with hearts of purity and grace,
Wore the dervish’s cloak beneath their outer lace.”
Interpretation: This poem by Saadi, likely from his Gulistan or Bustan, conveys a profound message about the essence of true virtue and leadership. Takla, a king of Zanzibar, is praised for his just reign, where no one was harmed—an achievement that sets him apart. However, when he expresses regret over a seemingly fruitless life and desires to retreat into solitary worship, a wise sage challenges his perspective. The sage asserts that true spirituality and righteousness are not found in isolation, prayer beads, or outward displays of piety but in serving others and living with integrity.
Saadi emphasizes that a ruler does not need to abandon power to be virtuous; instead, they should embody the humility and purity of a dervish while fulfilling their duties. The poem critiques superficial religiosity and hollow claims, stressing that actions—particularly service to humanity—are what define a meaningful life. The final lines highlight that true greatness lies in inner sincerity, not outward show, as the truly wise carried their humility quietly, like a dervish’s cloak beneath their ordinary attire. This is a call to authenticity, service, and humility over empty rhetoric or performative piety.
