پاپوشهایی که پاها را خراب کردند: هشدار یک دونده و توصیههای کارشناسان
Shoe Inserts That Ruined Feet: A Runner’s Cautionary Tale and Expert Advice
Skoinlägg som förstörde fötterna: En löpares varning och experternas råd
I veckans avsnitt av Sveriges Radios program Kropp och själ, som sändes den 15 maj 2025 och leddes av Monika Hjalmarson Neideman, diskuteras fötternas betydelse för löpare och de potentiella riskerna med så kallade quick fixes, som skoinlägg. Programmet belyser hur en till synes enkel lösning kan leda till allvarliga problem, genom berättelsen om löparen Urban från södra Stockholm, och ger också lyssnarna praktiska råd för att ta hand om sina fötter på ett hållbart sätt.
Urban, en 50-åring som sprungit i hela sitt liv runt sjön Trekanten, bestämde sig för att investera i nya löparskor och skoinlägg efter en paus från löpningen. Han besökte en sportbutik där en expedit analyserade hans löpsteg på ett löpband och konstaterade att hans fotvalv kollapsade (överpronation). Expediten rekommenderade inlägg för att korrigera detta, vilka kostade 800 kronor paret. Urban köpte flera par för att använda i olika skor och började springa igen. Men kort därefter uppstod smärta i ena foten, så intensiv att han inte kunde gå utan att halta. Smärtan var specifik, lokaliserad mellan tredje och fjärde tån, och diagnostiserades senare som Mortons neurom – en nerv som kläms i framfoten.
Efter besök hos fysioterapeut, husläkare och fotspecialist, och till och med en planerad operation för att skära bort nerven, insåg Urban att smärtan försvann när han tog bort skoinläggen. Han kopplade problemen till inläggen, som sannolikt tryckte ihop framfoten och klämde nerven. Urban kunde till slut springa smärtfritt igen, men hans erfarenhet blev en dyr läxa – både ekonomiskt och fysiskt, då han inte kunde träna på flera år. “Jag trodde aldrig att jag skulle kunna springa igen”, säger Urban och reflekterar över hur löpningen, som varit hans ventil i vardagen, plötsligt blev omöjlig. Han beskriver också den frustration han kände över att behöva gå igenom så många experter innan han själv förstod sambandet med skoinläggen.
Programmet bjuder in flera experter för att analysera Urbans fall och ge insikter om fotvård. Toni Arndt, professor i biomekanik vid Gymnastik- och idrottshögskolan, menar att Urbans historia inte är förvånande. Han kritiserar bristen på utbildning hos butikspersonal som ofta rekommenderar inlägg utan tillräcklig kunskap. Arndt betonar att forskning inte visar något samband mellan överpronation och skador, och att man inte bör försöka “fixa” något som inte är ett problem. Han säger: “Om det fungerar för dig, varför ändra på det?” Arndt lyfter också fram att många löpare, särskilt motionärer, inte ens behöver specialanpassade skor eller inlägg om de inte upplever smärta eller problem. Han föreslår att man istället fokuserar på att välja skor som känns bekväma och att gradvis vänja sig vid nya skor för att undvika plötsliga förändringar i löpsteg eller belastning.
Pernilla Eklöf, ortopedingenjör, förklarar skillnaden mellan prefabricerade inlägg och specialanpassade fotbäddar. Hon framhåller att specialanpassade inlägg, formade efter individens fot, kan hjälpa vid diagnoser som Mortons neurom eller plantar fasciit, men att de kräver noggrann utprovning och justering. Hon varnar också för att trånga skor i kombination med inlägg kan orsaka problem, vilket troligen hände Urban. Eklöf ger också ett praktiskt råd: “Om du använder inlägg, se till att ta bort skons originalinnersula för att ge mer plats i skon. Annars kan det bli för trångt, vilket ökar risken för nervkompression.” Hon betonar också vikten av att återkomma för justeringar om något inte känns rätt, istället för att fortsätta använda ett inlägg som orsakar obehag.
Paul Lundgren, fotortoped vid Södertälje sjukhus, beskriver Mortons neurom som en vanlig diagnos där nerver i framfoten kläms, ofta på grund av trånga skor eller felaktig belastning. Han påpekar att operation är en sista utväg och att Urbans fall visar vikten av att gå tillbaka till grundorsaken – i detta fall skoinläggen. Lundgren tillägger att många patienter med liknande problem ofta har en historik av att prova olika quick fixes, som tejpning eller smärtstillande, innan de söker professionell hjälp. Han rekommenderar att man vid första tecken på smärta i foten tar en paus från löpning och utvärderar vad som kan ha orsakat problemet, istället för att ignorera smärtan och fortsätta.
David Seller, sjukgymnast, och Cecilia Elam, fysioterapeut, betonar vikten av att stärka fotens muskler för att förebygga skador. Elam, som specialiserat sig på fotträning, guidar lyssnarna genom enkla övningar som tåpressar, tåhävningar och övningar för att aktivera fotens inre muskler (intrinsic muscles). Hon säger: “Foten är roten till all rörelse, men vi glömmer ofta att träna den. Om vi inte stärker de 20 musklerna i foten, blir den svagare och mer sårbar för skador.” Elam berättar också om en annan patient, en kvinna i 40-årsåldern, som utvecklade plantar fasciit efter att ha börjat använda hårt uppbyggda skor på jobbet. Genom att kombinera fotövningar med bättre skor kunde kvinnan återgå till sitt aktiva liv.
Programmet tar också upp utvecklingen av löparskor och hur teknologin har förändrat sporten. Toni Arndt berättar om “superskorna” som revolutionerade löpningen vid OS i Rio 2016, med tjocka sulor, kolfiberplattor och fjädrande material som förbättrar löpekonomin med upp till 4 %. Dessa skor, som först introducerades av ett fåtal märken, dominerade pallplatserna under OS, och idag har de flesta stora tillverkare liknande modeller. Men Arndt varnar för att dessa skor kan minska fotens naturliga arbete, vilket potentiellt kan leda till skador på lång sikt om musklerna inte tränas. Han nämner också trenden med barfotalöpning som var populär för ett decennium sedan, där tunna skor utan dämpning skulle efterlikna ett mer naturligt löpsteg. “Barfotalöpning kan fungera för vissa, men för de flesta som är vana vid moderna skor är övergången för stor och kan leda till skador som stressfrakturer”, säger han.
För att ge lyssnarna en bredare bild delar programmet också erfarenheter från andra löpare. En lyssnare, Anna från Göteborg, skriver in till programmet och berättar att hon upplevde liknande problem som Urban efter att ha köpt ett par dyra löparskor med inbyggda stöd för fotvalvet. “Jag hade aldrig haft problem tidigare, men efter några veckor började jag få ont i hälen. Det tog mig månader att förstå att skorna var boven”, skriver hon. Hennes berättelse förstärker programmets budskap: Att inte ändra på något som fungerar, och att vara försiktig med produkter som utlovar snabba lösningar.
Slutsatsen från programmet är tydlig: Det finns inga genvägar till friska fötter. Om något fungerar, som Urbans tidigare löpstil, bör man inte ändra på det i onödan. För den som behöver inlägg eller nya skor rekommenderas att vända sig till kvalificerade experter, som ortopedingenjörer eller fysioterapeuter, och att alltid lyssna på kroppens signaler. Programmet uppmanar också lyssnarna att träna fötterna regelbundet – inte bara för löpning, utan för allmänt välbefinnande. “Tänk på dina fötter som grunden till ett hus. Om grunden är svag, påverkas hela strukturen”, säger Cecilia Elam. Övningarna från avsnittet, som tåpressar och tåhävningar, finns som videor på Kropp och själs sociala medier, och programmet uppmuntrar alla att testa dem, oavsett om man är löpare eller inte. Slutligen betonas vikten av att välja skor som känns bekväma, snarare än att följa trender, och att vara medveten om att även små förändringar, som att lägga till ett skoinlägg, kan ha stora konsekvenser.
پاپوشهایی که پاها را خراب کردند: هشدار یک دونده و توصیههای کارشناسان
در برنامه این هفته رادیو سوئد، بدن و روح، که در تاریخ ۱۵ مه ۲۰۲۵ پخش شد و مونیکا هیالمارسون نیدمن آن را اجرا کرد، به اهمیت پاها برای دوندگان و خطرات استفاده از راهحلهای سریع مانند پاپوشهای کفش پرداخته شد. این برنامه نشان میدهد که چگونه یک راهحل بهظاهر ساده میتواند به مشکلات جدی منجر شود، از طریق داستان اوربان، دوندهای از جنوب استکهلم، و همچنین توصیههای عملی برای مراقبت پایدار از پاها ارائه میدهد.
اوربان، مردی ۵۰ ساله که سالها اطراف دریاچه ترهکانتن میدوید، تصمیم گرفت پس از وقفهای در دویدن، کفشهای جدید و پاپوش بخرد. او به یک فروشگاه ورزشی رفت، جایی که فروشنده پس از تحلیل گامهایش روی تردمیل، تشخیص داد که قوس پای او فرو میریزد (بیشپرونیشن). فروشنده پاپوشهایی به قیمت ۸۰۰ کرون برای اصلاح این مشکل توصیه کرد. اوربان چند جفت خرید تا در کفشهای مختلف استفاده کند و دوباره دویدن را شروع کرد. اما вскоре در یک پا احساس درد کرد، دردی شدید که راه رفتن را برایش دشوار کرد. درد در ناحیه بین انگشت سوم و چهارم متمرکز بود و بعداً بهعنوان نوروم مورتون – فشردگی عصب در جلوی پا – تشخیص داده شد.
پس از مراجعه به فیزیوتراپیست، پزشک عمومی و متخصص پا، و حتی برنامهریزی برای جراحی جهت قطع عصب، اوربان متوجه شد که با برداشتن پاپوشها، دردش از بین رفت. او مشکلات را به پاپوشها ربط داد که احتمالاً با فشرده کردن جلوی پا، عصب را تحت فشار قرار داده بودند. اوربان در نهایت دوباره توانست بدون درد بدود، اما این تجربه برایش هزینهبر بود – هم از نظر مالی و هم جسمی، زیرا سالها نتوانست ورزش کند. او میگوید: «فکر نمیکردم دیگر بتوانم بدوم. دویدن همیشه راهی برای رهایی از استرسهای روزمرهام بود، اما یکباره همهچیز غیرممکن شد.» اوربان همچنین از ناامیدیاش از اینکه مجبور شد به چندین متخصص مراجعه کند و هیچکدام به پاپوشها بهعنوان عامل مشکل اشاره نکردند، صحبت میکند.
برنامه از متخصصان مختلفی دعوت کرده تا مورد اوربان را بررسی کنند و نکاتی درباره مراقبت از پا ارائه دهند. تونی آرنت، استاد بیومکانیک در دانشگاه تربیتبدنی و ورزش، معتقد است که داستان اوربان تعجبآور نیست. او از کمبود آموزش کارکنان فروشگاهها انتقاد میکند که اغلب بدون دانش کافی پاپوش توصیه میکنند. آرنت تأکید میکند که تحقیقات هیچ ارتباطی بین بیشپرونیشن و آسیبها نشان نمیدهند و نباید چیزی را که مشکلی ندارد “درست” کرد. او میگوید: «اگر چیزی برای شما کار میکند، چرا آن را تغییر دهید؟» آرنت همچنین توصیه میکند که دوندگان، بهخصوص دوندگان غیرحرفهای، نیازی به کفشهای خاص یا پاپوش ندارند مگر اینکه واقعاً دردی احساس کنند. او پیشنهاد میدهد که بهجای این کار، روی انتخاب کفشهایی که راحت هستند تمرکز کنند و بهتدریج خود را با کفشهای جدید وفق دهند تا از تغییرات ناگهانی در گام یا فشار روی پا جلوگیری شود.
پرنیلا اکلوف، مهندس ارتوپد، تفاوت بین پاپوشهای آماده و کفیهای سفارشی را توضیح میدهد. او میگوید کفیهای سفارشی که بر اساس شکل پای فرد ساخته میشوند، میتوانند در مواردی مانند نوروم مورتون یا پلانتار فاشیتیس کمک کنند، اما نیاز به تنظیم دقیق دارند. او هشدار میدهد که کفشهای تنگ همراه با پاپوش میتوانند مشکل ایجاد کنند، همانطور که برای اوربان رخ داد. اکلوف یک توصیه عملی ارائه میدهد: «اگر از پاپوش استفاده میکنید، کفی اصلی کفش را بردارید تا فضای بیشتری در کفش ایجاد شود. در غیر این صورت، ممکن است پا بیش از حد فشرده شود و خطر فشردگی عصب افزایش یابد.» او همچنین تأکید میکند که اگر پاپوش یا کفی باعث ناراحتی شد، باید برای تنظیم دوباره به متخصص مراجعه کرد، نه اینکه به استفاده از آن ادامه داد.
پاول لوندگرن، متخصص ارتوپد پا در بیمارستان سودرتلیه، نوروم مورتون را مشکلی شایع توصیف میکند که در آن اعصاب جلوی پا تحت فشار قرار میگیرند، اغلب به دلیل کفشهای تنگ یا بارگذاری نادرست. او میگوید جراحی باید آخرین راهحل باشد و مورد اوربان نشان میدهد که باید به ریشه مشکل – یعنی پاپوشها – توجه کرد. لوندگرن اضافه میکند که بسیاری از بیماران با مشکلات مشابه، قبل از مراجعه به متخصص، راهحلهای سریع مانند چسب زدن یا مصرف داروهای ضددرد را امتحان میکنند که اغلب مشکل را بدتر میکند. او توصیه میکند که در اولین نشانههای درد در پا، دویدن را متوقف کنید و بررسی کنید چه چیزی ممکن است باعث مشکل شده باشد، بهجای اینکه درد را نادیده بگیرید و ادامه دهید.
دیوید سلر، فیزیوتراپیست، و سسیلیا الام، متخصص فیزیوتراپی، بر اهمیت تقویت عضلات پا برای پیشگیری از آسیبها تأکید میکنند. الام که در تمرینات پا تخصص دارد، تمرینهای سادهای مانند فشار دادن انگشتان پا، بلند کردن پاشنه، و تمرینهایی برای فعال کردن عضلات داخلی پا (intrinsic muscles) آموزش میدهد. او میگوید: «پا ریشه همه حرکات است، اما اغلب فراموش میکنیم آن را تمرین دهیم. اگر ۲۰ عضله پای خود را تقویت نکنیم، پا ضعیفتر میشود و در برابر آسیبها آسیبپذیرتر خواهد بود.» الام همچنین از تجربه یک بیمار دیگر، زنی ۴۰ ساله، صحبت میکند که پس از استفاده از کفشهای سفت در محل کار، دچار پلانتار فاشیتیس شد. با ترکیب تمرینات پا و انتخاب کفشهای بهتر، این زن توانست به زندگی فعال خود بازگردد.
برنامه همچنین به تحولات کفشهای دویدن و تأثیر آن بر ورزش میپردازد. تونی آرنت درباره “کفشهای فوقالعاده” صحبت میکند که در المپیک ریو ۲۰۱۶ دویدن را متحول کردند، با کفههای ضخیم، صفحات کربنی و مواد فنری که اقتصاد دویدن را تا ۴ درصد بهبود میدهند. این کفشها ابتدا توسط چند برند خاص معرفی شدند و در المپیک، بیشتر مدالآوران از آنها استفاده کردند. امروزه، اکثر برندهای بزرگ مدلهای مشابهی دارند. اما آرنت هشدار میدهد که این کفشها ممکن است کار طبیعی پا را کاهش دهند و در درازمدت، اگر عضلات پا تمرین نکنند، منجر به آسیب شوند. او همچنین به روند دویدن با پای برهنه اشاره میکند که حدود یک دهه پیش محبوب بود، جایی که کفشهای نازک بدون کفه سعی داشتند یک گام طبیعیتر را شبیهسازی کنند. او میگوید: «دویدن با پای برهنه برای برخی مفید است، اما برای اکثر افرادی که به کفشهای مدرن عادت دارند، این تغییر خیلی بزرگ است و میتواند منجر به آسیبهایی مثل شکستگی ناشی از فشار شود.»
برای ارائه دیدگاهی گستردهتر، برنامه تجربههای دیگر شنوندگان را نیز به اشتراک میگذارد. یکی از شنوندگان، آنا از گوتنبرگ، به برنامه نامه نوشته و میگوید که تجربهای مشابه اوربان داشته است. او پس از خرید یک جفت کفش دویدن گرانقیمت با پشتیبانی داخلی برای قوس پا، دچار درد پاشنه شد. او مینویسد: «من قبلاً هیچ مشکلی نداشتم، اما چند هفته بعد از استفاده از کفشها، درد شدیدی در پاشنهام احساس کردم. ماهها طول کشید تا بفهمم مشکل از کفشهاست.» داستان او پیام برنامه را تقویت میکند: چیزی را که کار میکند تغییر ندهید و مراقب محصولاتی باشید که وعده راهحلهای سریع میدهند.
نتیجهگیری برنامه روشن است: هیچ میانبری برای سلامت پاها وجود ندارد. اگر چیزی مانند سبک دویدن قبلی اوربان کار میکند، نباید بیدلیل تغییر کند. برای کسانی که به پاپوش یا کفش جدید نیاز دارند، توصیه میشود به متخصصان معتبر مانند مهندسان ارتوپد یا فیزیوتراپیستها مراجعه کنند و به سیگنالهای بدن گوش دهند. برنامه همچنین شنوندگان را تشویق میکند که بهطور منظم پاهایشان را تمرین دهند – نه فقط برای دویدن، بلکه برای سلامت عمومی. سسیلیا الام میگوید: «پاهایتان را مثل پایههای یک خانه در نظر بگیرید. اگر پایه ضعیف باشد، کل ساختار تحت تأثیر قرار میگیرد.» تمرینهای این برنامه، مانند فشار دادن انگشتان و بلند کردن پاشنه، بهصورت ویدئو در شبکههای اجتماعی بدن و روح در دسترس است و برنامه از همه، چه دونده باشند و چه نه، دعوت میکند تا آنها را امتحان کنند. در نهایت، تأکید میشود که باید کفشهایی انتخاب کنید که راحت هستند، نه اینکه صرفاً دنبال مد باشید، و آگاه باشید که حتی تغییرات کوچک، مانند افزودن یک پاپوش، میتوانند عواقب بزرگی داشته باشند.
Shoe Inserts That Ruined Feet: A Runner’s Cautionary Tale and Expert Advice
In this week’s episode of Sveriges Radio’s Body and Soul, aired on May 15, 2025, and hosted by Monika Hjalmarson Neideman, the focus is on the importance of foot health for runners and the dangers of quick fixes like shoe inserts. The program illustrates how a seemingly simple solution can lead to serious issues, through the story of Urban, a runner from southern Stockholm, and provides listeners with practical advice for sustainable foot care.
Urban, a 50-year-old who had been running around Lake Trekanten for years, decided to invest in new running shoes and inserts after a break from running. He visited a sports store where a clerk analyzed his gait on a treadmill and determined that his foot arch was collapsing (overpronation). The clerk recommended inserts to correct this, costing 800 SEK per pair. Urban bought several pairs to use in different shoes and resumed running. However, he soon experienced severe pain in one foot, so intense that he could barely walk without limping. The pain was pinpointed between the third and fourth toes and was later diagnosed as Morton’s neuroma – a compressed nerve in the forefoot.
After consulting a physiotherapist, general practitioner, and foot specialist, and even scheduling surgery to cut the nerve, Urban realized the pain disappeared when he removed the inserts. He linked the issue to the inserts, which likely compressed the forefoot and pinched the nerve. Urban was finally able to run pain-free again, but the ordeal was costly – both financially and physically, as he couldn’t exercise for years. “I never thought I’d be able to run again,” Urban reflects, describing how running, his outlet for daily stress, suddenly became impossible. He also expresses frustration at having to go through so many experts before figuring out the connection to the inserts himself.
The program invites several experts to analyze Urban’s case and offer insights on foot care. Toni Arndt, a professor of biomechanics at the Swedish School of Sport and Health Sciences, says Urban’s story is not surprising. He criticizes the lack of training among store staff who often recommend inserts without sufficient expertise. Arndt stresses that research shows no link between overpronation and injuries, and one shouldn’t try to “fix” something that isn’t a problem. He states, “If it works for you, why change it?” Arndt also advises that many runners, especially recreational ones, don’t even need specialized shoes or inserts unless they experience pain or issues. He suggests focusing on choosing comfortable shoes and gradually adapting to new shoes to avoid sudden changes in gait or foot pressure.
Pernilla Eklöf, an orthopedic engineer, explains the difference between prefabricated inserts and custom orthotics. She notes that custom orthotics, molded to an individual’s foot, can help with conditions like Morton’s neuroma or plantar fasciitis but require precise fitting and adjustments. She warns that tight shoes combined with inserts can cause issues, as likely happened with Urban. Eklöf offers a practical tip: “If you use inserts, remove the shoe’s original insole to create more space. Otherwise, it can become too tight, increasing the risk of nerve compression.” She also emphasizes the importance of returning for adjustments if something feels off, rather than continuing to use an insert that causes discomfort.
Paul Lundgren, a foot orthopedist at Södertälje Hospital, describes Morton’s neuroma as a common condition where nerves in the forefoot are compressed, often due to tight shoes or improper loading. He notes that surgery should be a last resort and that Urban’s case highlights the need to address the root cause – the inserts. Lundgren adds that many patients with similar issues often try quick fixes like taping or painkillers before seeking professional help, which can worsen the problem. He recommends stopping running at the first sign of foot pain and evaluating what might have caused it, rather than ignoring the pain and pushing through.
David Seller, a physiotherapist, and Cecilia Elam, a physical therapist, emphasize the importance of strengthening foot muscles to prevent injuries. Elam, who specializes in foot training, guides listeners through simple exercises like toe presses, heel raises, and movements to activate the foot’s intrinsic muscles. She says, “The foot is the root of all movement, but we often forget to train it. If we don’t strengthen its 20 muscles, it becomes weaker and more prone to injuries.” Elam also shares the story of another patient, a 40-year-old woman who developed plantar fasciitis after starting to wear rigid shoes at work. Through a combination of foot exercises and better shoe choices, the woman was able to return to her active lifestyle.
The program also explores the evolution of running shoes and their impact on the sport. Toni Arndt discusses the “super shoes” that revolutionized running at the 2016 Rio Olympics, featuring thick soles, carbon plates, and bouncy materials that improve running economy by up to 4%. These shoes, initially introduced by a few brands, dominated the podiums at the Olympics, and now most major manufacturers have similar models. However, Arndt cautions that these shoes may reduce the foot’s natural work, potentially leading to injuries in the long term if muscles aren’t trained. He also reflects on the barefoot running trend from a decade ago, where thin shoes with minimal cushioning aimed to mimic a more natural gait. “Barefoot running can work for some, but for most people accustomed to modern shoes, the transition is too drastic and can lead to injuries like stress fractures,” he says.
To provide a broader perspective, the program shares experiences from other listeners. Anna from Gothenburg writes in, sharing that she had a similar experience to Urban after buying an expensive pair of running shoes with built-in arch support. “I’d never had issues before, but a few weeks after using the shoes, I started getting heel pain. It took months to realize the shoes were the problem,” she writes. Her story reinforces the program’s message: Don’t change what works, and be cautious of products promising quick fixes.
The program’s conclusion is clear: There are no shortcuts to healthy feet. If something works, like Urban’s previous running style, it shouldn’t be changed unnecessarily. For those needing inserts or new shoes, it’s recommended to consult qualified experts like orthopedic engineers or physiotherapists and listen to the body’s signals. The program also encourages listeners to train their feet regularly – not just for running, but for overall well-being. Cecilia Elam says, “Think of your feet as the foundation of a house. If the foundation is weak, the whole structure is affected.” The exercises from the episode, such as toe presses and heel raises, are available as videos on Body and Soul’s social media channels, and the program invites everyone, runner or not, to try them. Finally, it’s emphasized that you should choose shoes that feel comfortable, not just follow trends, and be aware that even small changes, like adding a shoe insert, can have significant consequences.
